ՍԻՄԵՈՆ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ. ծնվել է 16-րդ դարի վերջին: Ջուղա: Փիլիսոփա, տրամաբան, քերական, հասարակական գործիչ: Սկգբնական կրթությունն ստացել է Նոր Ջուղայում: 1620-ից աշակերտել է Խաչատուր Կեսարացուն: 1630-ին նրա հետ մեկնել Է Լվով, որտեղ տեղի հայերի կաթոլիկացմանն ընդդիմացող Էջմիածնի պատվիրակների հետ կաթոլիկ միսիոներների կազմակերպած դավանաբանկան և գիտական բանավեճում պարտվելուց հետո վերադարձել է Հայաստան: 1631-ի սկզբին Երևանում Ոսկան Երևանցու հետ փիլիսոփայություն է ուսանել ՄԵլքիսեթ Վժանեցու մոտ: 1631-ի աշնանը վերադարձել է Նոր Ջուղա և մանկավարժական աշխատանքին զուգընթաց զբաղվել ինքնակրթությամբ: 1641-ին օծվել է վարդապետ, տեղափոխվել Հովհաննավանք, ապա՝ Էջմիածին: 1640-ական թթ. կեսին տեղափոխվել է Հավուց թառի վանք և ստացել եպիսկոպոսի աստիճան: 1656-ին, որպես Էջմիածնի նվիրակ հայկական գավառներում:
«Գիրք որ կոչի քերականութիւն» (1637, հրատ.՝ 1725) աշխատության մեջ, օգտագործելով Դիոնիսիոս Թրակացու քերականությունը, աշխատել է խուսափել լատինաբանությունից: Նա քերականության նյութ է համարել գիրը կամ տառը, վանկը, բառը և «բանը»: Հայերենի տառերը (հնչյունները) բաժանել է ձայնավորների (սուղեր, առաջագիրներ), բաղաձայնների (թավեր, լծորդներ, անձայններ, կրկնակներ) և երկբարբառների: Ընդունել Է 8 խոսքի մաս, անվանը հատկացրել 6 քերական, կարգ՝ քանակ, սեռ, ձև, տեսակ, թիվ և հոլով, բային՝ 4 սեռ (ներգործական, կրավորական, «ընդմիջական»՝ չեզոք, հասարակ), տեսակ, ձև, թիվ, դեմք, ժամանակ, եղանակ և այլն: Անդրադարձել Է նաև դերանուններին, հոդերին, մակբայներին և այլն:
Ավարտելով հայ փիլիսոփայական մտքի ընդհատված առաջադիմական ավանդույթների՝ 17-րդ դարից սկսած վերականգնման ընթացքը՝ Ջուղայեցին դրել է նոր շրջանի փիլիսոփայության զարգացման սկիզբը: Մահացել է 1657 փետրվարի 27-ին Եվդոկիայում: Նրա առանձին մտքեր դեռևս 18-րդ դարում շնորհիվ իր գաղափարական հակառակորդ Կղեմես Գալանոսի, հայտնի են դարձել լատինալեզու ընթերցողներին:
Գրականության ցանկ
«Ով ով է: Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկորդ, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2007:
Երկ. Նամակ Ոսկան Երևանցուն, «Բազմավեպ», 1967. №6-7:
![](http://www.armenianlanguage-am.armin.am//cms/image.php?image=http://www.armenianlanguage-am.armin.am//images/news/dasakanner-tmb-tmb.jpg&width=50)
![](http://www.armenianlanguage-am.armin.am//cms/image.php?image=http://www.armenianlanguage-am.armin.am/images/menus/378/88-89.jpg&width=50)
ԵՊՀ 2-րդ մասնաշենք, 5-րդ հարկ,
Հեռ.` + 37460 71-00-92
Էլ-փոստ` info@armin.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Կայքի նյութերի մասնակի կամ ամբողջական օգտագործման, մեջբերումների կատարման դեպքում հղումը պարտադիր է` www.armenianlanguage.am